Ομιλία του Τζον Χόλογουεϊ στο ζαπατιστικό συνέδριο Η Κριτική Σκέψη απέναντι στη Λερναία Ύδρα του καπιταλισμού, CIDECI-Unitierra, Σαν Κριστόμπαλ, Τσιάπας, Μεξικό (3-9 Μαΐου 2015)
Είναι τιμή και χαρά να βρίσκομαι εδώ. Νιώθω πως θέλω να χορέψω, αλλά δεν θα το κάνω, θα επικεντρωθώ σε αυτό που μας ζήτησαν. Θα μιλήσω για την κριτική σκέψη και θα εξηγήσω πώς μπορούμε να σκοτώσουμε τη λερναία ύδρα του καπιταλισμού. Γι’ αυτό πρόκειται: μιλάμε για λερναία ύδρα όχι για να νιώσουμε τρόμο, αλλά για να σκεφτούμε πώς θα τη νικήσουμε. Ο μύθος της λερναίας ύδρας είχε ευτυχισμένο τέλος. Αντίστοιχα, κι εμείς πρέπει να φτάσουμε σε ένα αίσιο τέλος. Κριτική σκέψη θεωρώ όχι τη σκέψη της καταστροφής, αλλά εκείνη που ψάχνει την ελπίδα σε έναν κόσμο όπου μοιάζει να μην υπάρχει ελπίδα. Κριτική σκέψη είναι αυτή που ανοίγει το κλειστό και ταρακουνάει το σταθερό. Είναι η προσπάθεια να κατανοήσουμε την καταιγίδα αλλά και κάτι παραπάνω, να καταλάβουμε ότι στο κέντρο της καταιγίδας υπάρχει κάτι που μας ανοίγει δρόμους προς άλλους κόσμους.
Η καταιγίδα έρχεται, ή καλύτερα βρίσκεται ήδη εδώ και συνεχώς δυναμώνει. Έχουμε ένα όνομα για την καταιγίδα που είναι εδώ: Αγιοτσινάπα[1]. Η Αγιοτσινάπα ως φρίκη αλλά και ως σύμβολο πολλών άλλων φρικαλεοτήτων, η Αγιοτσινάπα ως συμπυκνωμένη έκφραση του Δ’ παγκοσμίου πολέμου[2].
Από πού έρχεται η καταιγίδα; Όχι από τους πολιτικούς – αυτοί είναι απλώς οι εκτελεστές της καταιγίδας. Ούτε από τον ιμπεριαλισμό, αφού δεν είναι παράγωγο των κρατών, oύτε καν των πιο ισχυρών. Η καταιγίδα προέρχεται από τη μορφή με την οποία είναι οργανωμένη η κοινωνία. Είναι έκφραση της απόγνωσης, της ευθραυστότητας και της αδυναμίας μιας μορφής κοινωνικής οργάνωσης που ξεπέρασε πλέον την ημερομηνία λήξης της, είναι έκφραση της καπιταλιστικής κρίσης. Το κεφάλαιο είναι από μόνο του μια συνεχής επίθεση. Μας λέει καθημερινά: «Πρέπει να βάλεις σε συγκεκριμένο καλούπι αυτό που κάνεις. Η μόνη έγκυρη δραστηριότητα σε αυτή την κοινωνία είναι αυτή που στηρίζει την εξάπλωση της κερδοφορίας του κεφαλαίου».
Η επίθεση του κεφαλαίου έχει μια δυναμική. Για να επιβιώσει, πρέπει να υποτάσσει τη δική μας δραστηριότητα στη λογική του κέρδους, κάθε μέρα και πιο εντατικά: «Σήμερα πρέπει να δουλέψεις πιο γρήγορα από χθες, σήμερα πρέπει να σκύψεις το κεφάλι περισσότερο από χθες».
Αυτό ήδη μας δηλώνει την αδυναμία του κεφαλαίου. Το κεφάλαιο εξαρτάται από εμάς, από το αν θέλουμε ή αν μπορούμε να αποδεχτούμε αυτό που μας επιβάλλει. Εάν πούμε «Συγνώμη, αλλά σήμερα θα καλλιεργήσω το χωράφι μου» ή «Σήμερα θα παίξω με τα παιδιά μου» ή «Σήμερα θα κάνω κάτι που έχει νόημα για μένα» ή απλώς «Όχι, δεν θα υποκύψουμε», τότε το κεφάλαιο δεν μπορεί να αντλήσει το απαιτούμενο κέρδος, το ποσοστό κέρδους πέφτει και το κεφάλαιο περιέρχεται σε κρίση. Με άλλα λόγια, εμείς είμαστε η κρίση του κεφαλαίου, η δική μας άρνηση υποταγής, η δική μας αξιοπρέπεια και ανθρωπιά. Εμείς, ως κρίση του κεφαλαίου, ως υποκείμενα αξιοπρέπειας και όχι ως θύματα, είμαστε η ελπίδα που ψάχνει η κριτική σκέψη. Εμείς είμαστε η κρίση του κεφαλαίου και είμαστε περήφανοι που αποτελούμε την κρίση ενός συστήματος που μας σκοτώνει.
Αυτή η κατάσταση προκαλεί απόγνωση στο κεφάλαιο, το οποίο αναζητά όλες τις πιθανές μεθόδους για να επιβάλει την υποταγή που χρειάζεται: τον αυταρχισμό, τη βία, τις εργασιακές και εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Εισάγει, επίσης, ένα παιχνίδι, μια φαντασία· αν δεν μπορούμε να αντλήσουμε το απαιτούμενο κέρδος, θα προσποιηθούμε ότι υπάρχει, θα φτιάξουμε τη χρηματική αναπαράσταση μιας αξίας που δεν έχει παραχθεί, θα επεκτείνουμε το χρέος για να επιβιώσουμε και, ταυτόχρονα, θα το χρησιμοποιήσουμε ώστε να επιβάλουμε την απαιτούμενη πειθαρχία. Η επέκταση του χρέους είναι επέκταση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και αποτελεί έκφραση της βίαιης αδυναμίας του. Ωστόσο, αυξάνει την αστάθειά του και, επιπλέον, δεν κατορθώνει να επιβάλει την απαιτούμενη πειθαρχία. Οι κίνδυνοι για το κεφάλαιο από την πλασματική επέκταση είναι σαφείς με την κατάρρευση του 2008, ενώ γίνεται όλο και περισσότερο εμφανές ότι η μοναδική διέξοδος για το κεφάλαιο είναι μέσω του αυταρχισμού: όλη η διαπραγμάτευση για το ελληνικό χρέος μάς δείχνει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα για έναν πιο ήπιο καπιταλισμό, ο μόνος δρόμος για το κεφάλαιο είναι αυτός της λιτότητας και της βίας. Αυτή είναι η καταιγίδα που έρχεται, η καταιγίδα είναι ήδη εδώ.
Εμείς είμαστε η κρίση του κεφαλαίου, εμείς που λέμε «Όχι», εμείς που λέμε «Αρκετά με τον καπιταλισμό!», εμείς που λέμε ότι είναι ώρα να σταματήσουμε να παράγουμε κεφάλαιο, ότι πρέπει να δημιουργήσουμε μια άλλη μορφή ζωής. Το κεφάλαιο εξαρτάται από εμάς, επειδή αν σταματήσουμε να παράγουμε κέρδος (υπεραξία) με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, τότε το κεφάλαιο θα σταματήσει να υπάρχει. Εμείς δημιουργούμε το κεφάλαιο, και αν αυτό βρίσκεται σε κρίση, είναι επειδή δεν παράγουμε το κέρδος που είναι απαραίτητο για την επιβίωσή του. Γι’ αυτόν το λόγο μας επιτίθενται με τόσο βίαιο τρόπο.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση έχουμε, στην πραγματικότητα, δύο επιλογές αγώνα. Μπορούμε να πούμε «Ναι, συμφωνώ, ας συνεχίσουμε να παράγουμε κεφάλαιο και να στηρίζουμε την κεφαλαιοκρατική συσσώρευση, αλλά θέλουμε καλύτερες συνθήκες ζωής για όλους». Αυτή είναι η επιλογή των κυβερνήσεων και των κομμάτων της Αριστεράς: του ΣΥΡΙΖΑ, του Podemos, των κυβερνήσεων στη Βενεζουέλα και τη Βολιβία. Το πρόβλημα είναι ότι, ακόμη κι αν μπορούσαν να βελτιώσουν ορισμένες πτυχές των συνθηκών ζωής, υπάρχει πολύ μικρή πιθανότητα για έναν ηπιότερο καπιταλισμό εξαιτίας της ίδιας της απόγνωσης του κεφαλαίου.
Η άλλη επιλογή είναι να πούμε «Άντε γεια, κεφάλαιο. Φύγε, θα βρούμε άλλους τρόπους να σχετιζόμαστε μεταξύ μας και με μη ανθρώπινες μορφές ζωής, θα βρούμε άλλους τρόπους να ζούμε, που δεν καθορίζονται από το χρήμα και την επιδίωξη του κέρδους αλλά από τις δικές μας συλλογικές αποφάσεις».
Εδώ, σε αυτό το σεμινάριο βρισκόμαστε στο επίκεντρο της δεύτερης επιλογής. Το σημείο συνάντησης ανάμεσα σε Ζαπατίστας, Κούρδους, χιλιάδες κινήματα είναι ότι απωθούμε τον καπιταλισμό προσπαθώντας να δημιουργήσουμε κάτι διαφορετικό. Όλες και όλοι λέμε «Φτάνει, κεφάλαιο, η εποχή σου πέρασε, φύγε, δημιουργούμε κάτι καινούργιο». Το εκφράζουμε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους: με το να ανοίγουμε ρωγμές στον τοίχο του κεφαλαίου και να προκαλούμε τη σύγκλισή τους, με το να δημιουργούμε το κοινό, να κομμουνιστικοποιούμε, να είμαστε το κίνημα του πράττειν ενάντια στην εργασία, το κίνημα της αξίας χρήσης ενάντια στην ανταλλακτική αξία, το κίνημα της αξιοπρέπειας ενάντια σε έναν κόσμο βασισμένο στην ταπείνωση. Δεν έχει μεγάλη σημασία με ποιον τρόπο το εκφράζουμε – το σημαντικό είναι ότι δημιουργούμε εδώ και τώρα έναν κόσμο πολλών κόσμων.
Αλλά, έχουμε αρκετή δύναμη; Έχουμε δύναμη ικανή ώστε να πούμε ότι δεν μας ενδιαφέρει η καπιταλιστική επένδυση και η καπιταλιστική απασχόληση; Έχουμε δύναμη να απωθήσουμε εντελώς τη σημερινή μας εξάρτηση από το κεφάλαιο για επιβίωση; Έχουμε τη δύναμη να πούμε το οριστικό αντίο στο κεφάλαιο;
Πιθανώς δεν την έχουμε, για την ώρα. Πολλοί από όσους βρισκόμαστε εδώ παίρνουμε μισθό ή υποτροφία που προέρχεται από τη συσσώρευση του κεφαλαίου ή, αν όχι, θα αρχίσουμε την επόμενη εβδομάδα να ψάχνουμε για καπιταλιστική εργασία. Η άρνησή μας προς το κεφάλαιο είναι μια άρνηση σχιζοφρενική: θέλουμε να πούμε ένα κατηγορηματικό αντίο και δεν μπορούμε ή δυσκολευόμαστε πολύ. Δεν υπάρχει καθαρότητα σε αυτό τον αγώνα. Η πάλη για να σταματήσουμε να παράγουμε κεφάλαιο είναι επίσης μια πάλη ενάντια στη δική μας εξάρτηση από το κεφάλαιο. Είναι, δηλαδή, μια πάλη για να χειραφετήσουμε τις δικές μας δημιουργικές ικανότητες, τη δική μας δύναμη να παράγουμε, τις δικές μας παραγωγικές δυνάμεις.
Σε αυτή τη θέση βρισκόμαστε, γι’ αυτό ήρθαμε εδώ. Είναι ανάγκη να οργανωθούμε, φυσικά· όχι όμως να δημιουργήσουμε μια οργάνωση με Ο κεφαλαίο, αλλά να οργανωθούμε με πολλαπλούς τρόπους, για να ζήσουμε από τώρα τους κόσμους που θέλουμε να δημιουργήσουμε.
Το πρωί οι εξεγερμένοι υποδιοικητές μας ζήτησαν να παραθέσουμε κάποιες προκλητικές ιδέες. Υποθέτω πως η ομιλία μου μπορεί να συνοψιστεί σε τρεις θεωρητικές προκλήσεις:
1) Κριτική σκέψη δεν είναι εκείνη που μιλάει για την καταστροφή, αλλά η σκέψη που αναζητά την ελπίδα μέσα στην καταστροφή.
2) Εμείς είμαστε η κρίση του κεφαλαίου και νιώθουμε περήφανοι γι’ αυτό. Όλη η σκέψη σχετικά με την καταιγίδα ξεκινά από αυτό το σημείο.
3) Ο μόνος τρόπος για να νικήσουμε τη λερναία ύδρα είναι να σταματήσουμε να παράγουμε κεφάλαιο και να ασχοληθούμε με τη δημιουργία άλλων κόσμων, που δεν βασίζονται στο χρήμα και το κέρδος, αλλά στην αξιοπρέπεια και την αυτοδιάθεση.
Ακούγεται εύκολο, αλλά ξέρουμε πως δεν είναι. Επομένως, πώς συνεχίζουμε; Πώς προχωράμε; Ρωτώντας, φυσικά. Να ρωτάμε, να αγκαλιαζόμαστε, να οργανωνόμαστε.
[1] (Σ.τ.Μ.) Πόλη στο Γκερέρο του Μεξικού. Η πορεία διαμαρτυρίας των φοιτητών της παιδαγωγικής σχολής της Αγιοτσινάπα στις 26-09-2015 κατέληξε στη βίαιη καταστολή και εξαφάνιση 43 φοιτητών από τις αστυνομικές δυνάμεις.
[2] (Σ.τ.Μ.) Οι ζαπατίστας έχουν αναφερθεί επανειλημμένα στον τέταρτο παγκόσμιο πόλεμο.
πηγή: http://www.respublica.gr/2015/06/column/holloway/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου