Πέμπτη 30 Αυγούστου 2012

"Συμβιωτική ομάδα και κοινωνική επανάσταση: τώρα, στη κρίση, κανένας μόνος του, καμία μόνη της" από την Ανώτατη Σχολή Κακών Τεχνών



























φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Τα εργοστάσια που παράγουν ρομπότ δουλεύουν μέρα νύχτα. Μέρα νύχτα. Γνωρίζετε πολύ καλά τι σημαίνει αυτό. Πως θα είναι ο κόσμος σε 3 χρόνια, μπορείτε να το φανταστείτε; Θα είναι ένας κόσμος ανεργίας και εξαθλίωσης εν μέσω τεράστιου κοινωνικού πλούτου. Ας το πούμε για άλλη μια φορά: ο παγκόσμιος κοινωνικός πλούτος (θα) παράγεται από ολοένα και λιγότερους παραγωγούς, ολοένα και πιο γρήγορα. Αυτή είναι η συρρίκνωση του καπιταλισμού: ολοένα και λιγότεροι οι παραγωγοί του πλούτου, ολοένα και περισσότεροι οι εκτός παραγωγής άνεργοι και εξαθλιωμένοι. Η συρρίκνωση του καπιταλισμού επιφέρει αναπόφευκτα και τη συρρίκνωση του Κράτους, λόγω της μείωσης των εσόδων (φόρων), κι αυτό σημαίνει περισσότερη ανεργία και το οριστικό και αμετάκλητο τέλος του Κράτους Πρόνοιας. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι ο οργανικός και επιτελικός διανοούμενος της παγκόσμιας καπιταλιστικής Κυριαρχίας. Γνωρίζει πολύ καλά την εξέλιξη του καπιταλισμού για τα επόμενα χρόνια (όχι πενήντα ή τριάντα, αλλά τρία-πέντε!). Βλέπει τη συρρίκνωση του καπιταλισμού, είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν πρόκειται να υπάρξει ανάκαμψη και ανάπτυξη, δηλαδή καθολική πλήρης απασχόληση, είναι απολύτως βέβαιο ότι ο αριθμός των ανέργων θα αυξηθεί κατακόρυφα, δεν έχει καμιά απολύτως αμφιβολία ότι θα ξεσπάσουν κοινωνικές αναταραχές και το μόνο που ενδιαφέρεται είναι αυτό: πως θα ενισχύσουμε την καπιταλιστική Κυριαρχία, πως θα καταστείλουμε τιςν εξεγέρσεις, πως θα αποτρέψουμε την κατάλυση της Κυριαρχίας; 

Η απάντηση που δίνει είναι η εξής: συρρίκνωση του Κράτους, αρπαγή μεγαλύτερου μέρους του κοινωνικού πλούτου, επιβολή εξαθλίωσης, εκφοβισμός, καταστολή με όλα τα μέσα και με όλους τους τρόπους. Εάν οι υποτελείς Παραγωγοί είναι φοβισμένοι, απομονωμένοι, αποβλακωμένοι και εξαθλιωμένοι πρέπει να γίνουν ακόμα περισσότερο εάν θέλουμε να αποφύγουμε τον κλονισμό των θεμελίων της καπιταλιστικής Κυριαρχίας. Πως λοιπόν θα τη βγάλουμε καθαρή, πως θα επιβιώσουμε, πως θα ζήσουμε; Η απάντηση μου: η επιβίωσή μας και ο τρόπος ζωής μας (άρα, η ζωή μας) θα εξαρτηθεί από το πως θα οργανωθούμε και από το πως θα πολεμήσουμε. 

Θα μπορούσαμε, φίλες και φίλοι, να ζούμε όλοι και όλες εργαζόμενοι κάνα δυο μήνες το χρόνο. Θα μπορούσαμε. Αλλά ο Κύριος δεν θα μας το επιτρέψει. Θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη, θα κάνει ό,τι μπορεί για να καταστρέψει την κατ” εξοχήν δυνατότητα της εποχής μας. Εάν εργαζόμασταν δυο μήνες το χρόνο, τόσο ο καπιταλισμός όσο και η Κυριαρχία, θα υποσκάπτονταν και τελικά θα καταλύονταν. Το ότι ο Κύριος καπιταλιστής της παραγωγής και του χρήματος έχει προκρίνει την εξόντωση των περιττών υποτελών Παραγωγών (άρα, και Καταναλωτών) είναι κάτι το οποίο δεν ανήκει στη σφαίρα της εικασίας αλλά της πραγματικότητας: ο Κύριος μας εξοντώνει με την ανεργία, με τη φτώχεια, με την πείνα, με τη δίψα, με τις ασθένειες, με την απόγνωση και την απελπισία. Το γεγονός ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει, ότι είναι τόσο αδίστακτα αποφασισμένος, τόσο αποφασιστικά αδίστακτος, σημαίνει ότι έχουμε μπροστά μας την επιστροφή του θανάτου στην πολιτική. Αν το διατυπώσουμε με άλλα λόγια, θα πούμε ότι έχουμε μπροστά μας την επιστροφή της κοινωνικής επανάστασης. Επαναλαμβάνω το ερώτημα: πως θα τη βγάλουμε καθαρή σε αυτό το ζοφερό και αποτρόπαιο παρόν και μέλλον; Πως θα επιβιώσουμε; Πως θα ζήσουμε; Το πως θα επιβιώσουμε θα εξαρτηθεί από το πως θα οργανωθούμς. Το πως θα ζήσουμε από το πως θα πολεμήσουμε – γιατί θα πολεμήσουμε, θέλουμε δε θέλουμε. Με αυτές τις διατυπώσεις θίγω μια πτυχή του μεγάλου ζητήματος του υποκειμένου της επανάστασης, το οποίο, κατ” εμέ, δεν είναι άλλο από τους υποτελείς Παραγωγούς με την ευρεία σημασία του όρου (μισθωτοί της εκτέλεσης, άνεργοι, άεργοι, νοικοκυρές, παιδιά, νέοι, συνταξιούχοι, περιθωριοποιημένοι, φυλακισμένοι, φαντάροι, κλπ., κλπ). Θα επαναστατήσουμε ως ένα συνονθύλευμα (όχι συνασπισμός ή συμμαχία) μεμονωμένων ατόμων ( λαός, όχλος, μάζα, πλήθος) ή ως μια κοινότητα, ένα δίκτυο συμβιωτικών 0μάδων; Στο ερώτημα αυτό ο μαρξισμός και ο αναρχισμός (της οργάνωσης) δίνουν διαφορετική απάντηση. Ο μαρξισμός τάσσεται υπέρ της πρώτης άποψης. Ο μαρξισμός και τα εναπομείναντα ψοφίμια της ιστορικής Αριστεράς λατρεύουν τον λαό, τη μάζα, το πλήθος, τον όχλο. Η άποψη των Νέγκρι και Χαρντ (και Βίρνο) περί του πλήθους είναι μια μεταμοντέρνα εκδοχή αυτής της λατρείας. Ο αναρχισμός θεωρεί ότι κατά την επανάσταση το κοινωνικό τείνει να ταυτιστεί με τον πολιτικό, ενώ ο μαρξισμός προκρίνει την προτεραιότητα του πολιτικού έναντι του κοινωνικού. Η θέση αυτή είναι λογική συνέπεια μιας άλλης που έχει αποβεί ολέθρια αλλά μόλις τώρα ζούμε το αμετάκλητο τέλος της: θα κατάλάβουμε το Κράτος με μια οργάνωση που θα είναι όμοια με αυτήν του Κράτους (του στρατού, της εκκλησίας, του εργοστασίου) και με εργαλείο το Κράτος θα επιβάλλουμε τις κοινωνικές αλλαγές που οραματιζόμαστε.

Η τερατώδης νεκροζώντανη Αριστερά μιλάει για αλληλεγγύη αλλά το βουλώνει όταν καλείται να πει κάτι για την οργάνωση της αλληλεγγύης. Διότι δεν υπάρχει αλληλεγγύη χωρίς οργάνωση. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μετατρέψει το κόμμα σε φιλανθρωπική οργάνωση. Και οι αριστεροί λένε “κανένας στη κρίση μόνος του” αλλά πως το εννοούνε; Εάν εγώ αύριο δεν έχω λεφτά να πληρώσω το νοίκι μου, τι θα κάνει η τοπική οργάνωση τους ΚΚΕ ή του ΣυΡιζΑ; Θα μου πληρώνει το νοίκι; 

Το ζήτημα της αλληλεγγύης φέρνει στο προσκήνιο τη συμβιωτική ομάδα. Ενώ ζούμε όλοι μας σε ομάδες από το πρωί μέχρι το βράδυ, από τη γέννησή μας μέχρι τον θάνατό μας (οικογένεια, σχολείο, εργασία, παρέα, ποδόσφαιρο, διασκέδαση, κλπ), σε πολιτικό επίπεδο κινούμαστε ως άτομα (όχλος, μάζα, λαός, πλήθος, κόμμα, δημοκρατία, δικαιοσύνη); Γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο; Αυτό που συμβαίνει σε μια σχολική αίθουσα έχει επεκταθεί και κυριαρχεί παντού: η σχολική αίθουσα είναι μια ομάδα που έχει καταστραφεί και τα μέλη της εμφανίζονται ως ξεχωριστά άτομα που κάθονται μόνα τους, εργάζονται μόνα τους, διαμαρτύρονται μόνα τους, που ανταγωνίζονται αντί να συνεργάζονται. Η ανυπαρξία της ομάδας στο πολιτικό πεδίο οφείλεται στην καταστροφή της ομάδας στο κοινωνικό.

 Η συμβιωτική ομάδα είναι μια ανθρωπολογική σταθερά. Όταν λέμε άνθρωπος εννοούμε ομάδα, μικρής ή μεγάλης διάρκειας, προσωρινή ή μόνιμη, κλπ. Αλληλεγγύη σε όλα τα επίπεδα δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο μέσα στα πλαίσια της συμβιωτικής ομάδας. Η ομάδα αυτή είναι μια ομάδα όχι πάνω από 25-30 πρόσωπα, όλων των ηλικιών – ο αριθμός καθορίζεται από τη δυνατότητα της συζήτησης κατά τη διαδικασία της λήψης των αποφάσεων. Οι αγανακτισμένοι είχαν ανακηρύξει την άμεση δημοκρατία στο Σύνταγμα: συζητούσαν 5.000 άνθρωποι! Διαβάζω σε αφίσες: μετά την ομιλία του τάδε θα επακολουθήσει συζήτηση! Βρε παιδιά, δεν μπορεί να υπάρξει συζήτηση μεταξύ χιλίων ανθρώπων, γιατί δυσκολεύεστε τόσο πολύ να το κατανοήσετε; Η συμβιωτική ομάδα είναι μια ομάδα που τρώει συχνά μαζί, μεγαλώνει τα παιδια μαζί, αντιμετωπίζει τις ασθένειες μαζί, κυκλοφορεί τη γνώση και τις εμπειρίες, παίρνει τις αποφάσεις μαζί, μαθαίνει να συγκρούεται. Γνωρίζει πολύ καλά πως μόνο με την καθημερινή, ενεργητική αλληλεπίδραση του ενός με τον άλλον μπορεί να εξασφαλιστεί η ανάπτυξη των ικανοτήτων του σώματος, του εγκεφάλου και της ψυχής. Κατά μία έννοια, αυτή είναι η ευτυχία, σύν την ικανότητα να υπομένουμε την τραγικότητα της ύπαρξής μας (πόνος, απώλεια, ασθένεια, θάνατος). 

Η οικογένεια είναι μια συμβιωτική ομάδα αλλά ο τρόπος που οργανώνεται την έχει καταστήσει μια τελείως αντικοινωνική ομάδα που γεννάει σχιζοφρένεια. Είναι κλειστή, αγοραφοβική, παρανοϊκή, φιλύποπτη – μπορεί όμως να μην είναι όλα αυτά. Η οικογένεια μπορεί να ξεπεράσει τους περιορισμούς της μόνο εάν ανοιχτεί, μόνο εάν συνασπιστεί με άλλες οικογένειες, ζευγάρια και άτομα. Η οικογένεια είναι Παράδεισος και Κόλαση μαζί – είμαι βέβαιος ότι μπορεί να είναι μόνο Παράδεισος εάν συνυπάρχει και συνεργάζεται με άλλες (αλλά και με ζευγάρια και άτομα). 

Θεωρώ ότι η επιβίωσή μας θα εξαρτηθεί από την σύναψη των συμβιωτικών ομάδων: μόνο τα δίκτυα των συμβιωτικών ομάδων θα είναι σε θέση σε δύσκολες εποχές να εξασφαλίσουν τροφή, ρούχα, στέγη, φάρμακα και ό,τιδήποτε άλλο χρειαζόμαστε. Εάν όλος ο πληθυσμός οργανωθεί σε συμβιωτικές άτυπες αλλά ουσιαστικής συνύπαρξης και αλληλεγγύης ομάδες, τότε όλος ο πληθυσμός θα έχει πρόσβαση στον παραγόμενο κοινωνικο πλούτο, ο οποίος εμφανίζεται άλλοτε ως εμπορεύματα κι άλλοτε ως αξίες χρήσης (αγαθά που δεν είναι εμπορεύματα αλλά ανταλλάσσονται ή χαρίζονται). Η συμβιωτική ομάδα δεν είναι μόνο μια ανθρωπολογική σταθερά. Είναι και μια εφαρμογή των δύο πρώτων αξιωμάτων της διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου: νικάμε χωρίς να πολεμάμε και πρώτα νικάμε και μετά πολεμάμε. Ο επαναστατικός “στρατός” θα είναι μια κοινότητα, ένα ευρύτατο δίκτυο αυτόνομων και ελεύθερα συνεργαζόμενων συμβιωτικών ομάδων κάθε είδους. Αυτή θα είναι και Αριστερά του μέλλοντος, μια κοινότητα ομάδων. Στο ερώτημα γιατί οι υποτελείς δεν επαναστατούν, απαντώ: δεν επαναστατούν διότι δεν μπορούν και δεν θέλουν να οργανωθούν σε συμβιωτικές ομάδες. Να εξεγερθούν μπορούν μιας και οι εξεγέρσεις γίνονται από μεμονωμένα άτομα (λαός, μάζα, όχλος, πλήθος) κι αυτός είναι ο λόγος που πάντα αποτυχαίνουν και δεν αφήνουν τίποτα – μόνο στάχτες και πίκρα στο στόμα και στη ψυχή. Εάν το μέσο δείχνει το σκοπό, η συμβιωτική ομάδα ως μέσο, δείχνει την επανάσταση και τον κομμουνισμό. Εάν το μέσο και ο σκοπός ταυτίζονται, τότε η κοινότητα των συμβιωτικών ομάδων είναι η ταύτιση του μέσου και του σκοπού, της επανάστασης και του κομμουνισμού. Με την συμβιωτική ομάδα η επανάσταση και o κομμουνισμός είναι εδώ, τώρα. 

 Αθανάσιος Τριανταφυλλιά Δρατζίδης , 2012
http://www.badarts.gr

Παρασκευή 24 Αυγούστου 2012

"Τζόρτζιο Αγκάμπεν: Βιοπολιτική και κατάσταση εξαίρεσης" συνέντευξη στο Άκη Γαβριηλίδη






























Το 2011, ο Ιταλός πολιτικός φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκάμπεν παραχώρησε συνέντευξη στο τρίτο κανάλι της Ελληνικής Τηλεόρασης (και ειδικότερα στην εκπομπή “Τόποι ζωής, τόποι ιδεών” του Γιώργου Κεραμιδιώτη). Στην εκπομπή, η οποία προβλήθηκε από την ΕΤ3 (και μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει εδώ) χρησιμοποιήθηκαν ορισμένα μόνο αποσπάσματα από τη συνέντευξη, περίπου το μισό από το συνολικό υλικό. Το κείμενο που ακολουθεί περιλαμβάνει το σύνολο των ερωτήσεων και των απαντήσεων, στα ελληνικά. Επιμέλεια/ μετάφραση: Άκη Γαβριηλίδη.
Καθηγητή Αγκάμπεν, κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ πάνω στη βιοπολιτική και απευθυνόμαστε σε σας ως έναν από τους βασικούς φιλοσόφους που έχουν ενδιαφερθεί γι’ αυτή την έννοια. Η οποία προέρχεται από τον Φουκώ, αλλά εσείς την πραγματευθήκατε διαφορετικά, εισάγοντας τις έννοιες της κατάστασης εξαίρεσης και του στρατοπέδου. Τι είναι αυτό που σας έκανε να ενδιαφερθείτε για τη βιοπολιτική, και τι διαφορετικό εισάγετε σε σχέση με τον Φουκώ, ή με άλλους που αναφέρθηκαν σε αυτήν;
Ο όρος «βιοπολιτική» και ο όρος «κατάσταση εξαίρεσης» για μένα συνδέονται, πράγμα που ίσως δεν συμβαίνει στον Φουκώ. Ασφαλώς ο όρος αυτός προέρχεται από τον Φουκώ, του τον οφείλω, αλλά ταυτόχρονα προσπάθησα να συνδέσω τα προβλήματα της βιοπολιτικής –δηλαδή το γεγονός ότι η ζωή έγινε το διακύβευμα της πολιτικής- με το πρόβλημα της κυριαρχίας. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ήταν απαραίτητο να συνδέσω τη βιοπολιτική με το πρόβλημα της κατάστασης εξαίρεσης που έγινε ίσως το παράδειγμα –στη γλώσσα σας πιθανόν να λέτε «ο νόμος»- της νεωτερικότητας.
Αυτό που προσπάθησα να δείξω στις έρευνές μου είναι ότι η κατάσταση εξαίρεσης, η οποία αρχικά νοούνταν ως ένα προσωρινό μέτρο προορισμένο να αντιμετωπίσει ένα έκτακτο συμβάν, έγινε η κανονική μορφή, η κανονική τεχνική διακυβέρνησης. Και δεν μπορούμε να καταλάβουμε την πολιτική ζωή των δημοκρατικών μας κοινωνιών σήμερα αν δεν λάβουμε υπ’ όψη μας αυτό που είχε δει ο Μπένγιαμιν ήδη το 1940, ότι δηλαδή η κατάσταση εξαίρεσης έγινε κανόνας.
Βέβαια αυτό άρχισε με τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο όπου οι καταστάσεις εξαίρεσης συνδέθηκαν με μια κατάσταση πολέμου· δεν ήταν το ίδιο. Και δεν μπορούμε να καταλάβουμε αυτό που συνέβη στη Γερμανία τη δεκαετία του ’30, δηλαδή το ναζιστικό καθεστώς, εάν δεν θυμηθούμε ότι ο Χίτλερ, τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία, το 33, κήρυξε αμέσως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία ποτέ δεν ανακλήθηκε! Κράτησε δηλαδή 12 χρόνια. Και αυτό εξηγεί πώς μπόρεσαν να συμβούν όλα αυτά. Αλλά σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά· νομίζω ότι έχουμε φθάσει σε μια μεταγενέστερη εξέλιξη αυτού του παραδείγματος, υπό την έννοια ότι η κατάσταση εξαίρεσης έχει διαχυθεί στο επίπεδο του πλανήτη, άρα δεν χρειάζεται να κηρυχθεί ως τέτοια. Είναι μια κατάσταση ομαλή που αλλάζει κάθε έννοια της πολιτικής, διότι, αφού η κατάσταση εξαίρεσης είναι ο κανόνας, το διεθνές δίκαιο, τα εσωτερικά δίκαια αλλάζουν εντελώς.
Π.χ. αν πάρουμε την έννοια της ασφάλειας, για την οποία τόσος λόγος γίνεται σήμερα και που είναι σχεδόν το σλόγκαν των δυτικών κυβερνήσεων, είναι ένας όρος που προέρχεται από την έννοιακατάσταση εξαίρεσης: η ασφάλεια είναι η «δημόσια σωτηρία». Αλλά εδώ ο Μισέλ Φουκώ έδειξε πολύ ωραία ποια είναι η καταγωγή αυτής της έννοιας: ο Φουκώ έδειξε στις παραδόσεις του ότι η ασφάλεια ως τεχνική διακυβέρνησης εισήχθη από τους φυσιοκράτες τις παραμονές της γαλλικής επανάστασης. Ποιο ήταν το πρόβλημα της εποχής; Ήταν οι λιμοί· πώς να αποτρέψουμε την εμφάνιση του λιμού. Ως τότε δεν είχαν σκεφτεί ποτέ μ’ αυτό τον τρόπο· συνέλεγαν δημητριακά, κ.ο.κ. Οι φυσιοκράτες είχαν αυτή την ίσως ιδιοφυή ιδέα: δεν θα επιδιώκουμε πλέον να αποφύγουμε τους λιμούς. Θα τους αφήνουμε να συμβούν, αλλά μετά θα είμαστε έτοιμοι να τους διακυβερνήσουμε, να τους προσανατολίσουμε, να τους διασφαλίσουμε προς μια ορθή κατεύθυνση.
Αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε. Υπάρχουν ακόμη αφελείς που πιστεύουν ότι το παράδειγμα της ασφάλειας έχει σκοπό να προλάβει τρομοκρατικές πράξεις. Αυτό είναι τελείως λάθος. Η βασική ιδέα είναι μάλλον: «θα αφήσουμε να συμβούν καταστροφές, αναταραχές, ή και θα βοηθήσουμε να συμβούν, επειδή αυτό θα μας επιτρέψει να παρέμβουμε και να τις διακυβερνήσουμε προς την ορθή κατεύθυνση». Π.χ. η αμερικανική πολιτική εδώ και είκοσι χρόνια είναι σαφώς αυτή: ποτέ δεν εμποδίζει την εμφάνιση της αταξίας, της καταστροφής, αντίθετα τις βοηθά να παραχθούν σε ορισμένες περιοχές, αλλά μετά επωφελείται προκειμένου να τις κατευθύνει σε μια κατεύθυνση «ασφαλή».
Εξάλλου θυμάμαι το 2001 όταν υπήρχαν μεγάλες ταραχές στη Γένοβα της Ιταλίας κατά τη σύνοδο του G8, και υπήρχαν σοβαρά επεισόδια με την αστυνομία, υπήρξε μια δικαστική έρευνα, στην οποία εξετάστηκε και ο αρχηγός της αστυνομίας. Αυτός ήταν και ο ίδιος οργισμένος, και είπε: «η κυβέρνηση σήμερα δεν θέλει πλέον να διατηρήσει την τάξη, θέλει να διαχειριστεί την αταξία».
Πρέπει να το καταλάβουμε καλά: οι κυβερνήσεις σήμερα δεν αποσκοπούν να διατηρήσουν την τάξη, αλλά να διαχειριστούν την αταξία. Και η αταξία πάντοτε υπάρχει, τη βλέπουμε: η κρίση, οι ταραχές, τα συμβάντα, η κατάσταση ανάγκης … όλα αυτά τα επικαλούνται ανά πάσα στιγμή. Αλλά το ζητούμενο είναι να παρέμβουν εκ των υστέρων. Γι’ αυτό και σήμερα, όταν βλέπουμε πολύ ενδιαφέροντα φαινόμενα, ας πούμε πρώτα όσα γίνανε στην Ελλάδα, αλλά και μετά στην Τυνησία, την Αίγυπτο, όλα αυτά είναι πράγματα προφανώς πολύ ωραία, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εξουσίες που υπάρχουν απέναντι γνωρίζουν ότι συμβάντα και αναταραχές μπορεί να συμβούν, και αναζητούν τρόπους να τις διαχειριστούν, να τις στρέψουν σε μια κατεύθυνση που θεωρούν χρήσιμη (7:27)